Theo di truyền học hiện đại có hai loại biến dị: Biến dị di truyền được và Biến dị không di truyền được
* Biến dị di truyền được: Biến dị đột biến và Biến dị tổ hợp
Biến dị đột biến: là những thay đổi về vật chất di truyền ở cấp độ phân tử hay cấp độ tế bào, gồm:
- Đột biến gen: là những thay đổi về mặt cấu trúc của gen
+ Cơ chế phát sinh đột biến gen: sự biến đổi 1 cặp nu nào đó thoạt đầu xảy ra trên 1 mạch của phân tử ADN dưới dạng tiền đột biến. Lúc này enzim sửa sai sẽ sửa tiền đột biến thành dạng ban đầu. Nếu sai sót không được sửa chữa thì sẽ dần đến lắp sai cặp nu trong quá trình tự sao ADN làm phát sinh đột biến gen
- Đột biến số lượng NST: là những thay đổi về mặt số lượng NST: thêm 1 cặp nu, mất 1 cặp nu, thay thế 1 cặp nu
- Đột biến cấu trúc NST: là những thay đổi về mặt cấu trúc nhiễm sắc thể: gồm thêm 1 đoạn nst, mất đoạn NST, đảo đoạn NST, chuyển đoạn NST
Biến dị tổ hợp: là sự biến tổ hợp lại các tính trạng của bố mẹ để tạo ra kiểu hình khác bố mẹ.
Biến dị không di truyền được: (thường biến) là những thay đổi về mặt kiểu hình phát sinh trong đời sống cá thể, không liên quan tới kiểu gen, chịu ảnh hưởng trực tiếp của môi trường.